Christendom

Wie gelooft er nog?

VRT Nws van 24 september 2024

Wie gelooft nog? Zo staan de Kerk en het geloof ervoor in ons land

Paus Franciscus komt eraan, tenminste als zijn lichte griep verbetert. Maar voor wie is hij nog van belang? Predikt hij nog voor een volle kerk? Hoe staat het met het katholieke geloof bij ons? En wat is de invloed van de schandalen van de voorbije jaren? Feit is dat de ontkerkelijking zich zeer snel heeft doorgezet de voorbije decennia.

Elk jaar publiceert het aartsbisdom Mechelen-Brussel een jaarrapport met cijfers en onderzoeksresultaten. Die geven een blik op hoe het rooms-katholieke geloof en de aanhang ervan evolueert bij ons. En veel cijfers daarover gaan in dalende lijn. Het meest recente rapport is dat van november 2023, en dat bevat de gegevens van 2022. Het nieuwste rapport komt er pas aan in december van dit jaar, dus op de meest recente cijfers is het nog wachten. Maar de cijfers spreken voor zich.

Kerkbezoek in vrije val

Een eerste graadmeter van de populariteit van het geloof is het aantal kerkbezoekers. Dat dendert al jarenlang achteruit. Minder en minder volle kerken, minder eucharistievieringen ook, ontwijde kerken die een herbestemming krijgen, kerken die ook voor niet-religieuze doeleinden worden gebruikt, zelfs leegstaande kerken… En die trend zet zich overal door, in de stad maar zeker ook op het platteland.

De Kerk in ons land heeft de gewoonte om het aantal kerkbezoekers te meten aan de hand van twee meetmomenten: telkens de derde zondag van oktober en op kerstdag. Methodologisch is dat wel omstreden en op kerst is er waarschijnlijk sowieso de grootste opkomst van het hele jaar.

In 2022 telde men zo een totaal aantal deelnemers aan de eucharistie van 173.000 in oktober, en zowat 400.000 mensen vierden Kerst in de Kerk. Dat is respectievelijk ongeveer 2 en 4 procent van de bevolking. En dat in een land waar – volgens de statistieken – nog altijd 50 procent zich katholiek noemt. Maar dus weinig praktiserend. De televisiemis op de VRT lokte trouwens wekelijks 60.000 kijkers.

Op vijf jaar tijd ging het aantal wekelijkse kerkgangers met bijna 30 procent achteruit. Het aantal eerste communies en vormsels daalde met 15 procent. Cijfers van doopsels en huwelijken zijn gestegen, maar dat is een vertekend beeld door de inhaalbeweging na corona.

Het aantal uitvaarten in de kerk daalde in die periode met 14 procent. En momenteel vinden zelfs 2 op de 3 begrafenissen niet meer in een kerk plaats. Het aantal priesters daalde in vijf jaar tijd ook al met een kwart: veel priesters gaan met pensioen, sommigen stappen uit hun functie en de roepingen lijken op een dorre woestijn: er komen amper of geen priesters meer bij.

Kortom, het praktiseren is in verval. Los van het geloof eigenlijk, dat is altijd moeilijker te peilen, maar feit is dat de sacramenten en de “religieuze praktijk” schriel en schraal zijn geworden.

Uitschrijvingen uit het doopregister

En dan het grote verhaal van de uitschrijvingen uit het doopregister. Geen “ontdopingen”, want puur technisch kan dat niet. Je kan enkel je naam laten schrappen in het doopregister van de parochie waar je gedoopt ben.

Elk jaar gebeuren die uitschrijvingen, bijvoorbeeld na schandalen rond kindermisbruik. Of als het Vaticaan uitspraken doet als “homoseksualiteit is een zonde”, dat leidde in 2021 tot meer dan 5.000 uitschrijvingen. In 2022 waren er 1.270 schrappingen uit het doopregister, in 2023 zijn er veel meer te verwachten, na de enorme impact van de televisiereeks ‘Godvergeten’. Die cijfers zijn pas eind dit jaar bekend, maar een rondvraag bij de bisdommen leert dat we qua grootte-orde opnieuw over enkele duizenden spreken.

Personeel

En wie is er allemaal in dienst van de Kerk? Er zijn bijna 200 werknemers in bisdommen en diocesane centra. Zij worden betaald met centen uit de Kerk. Maar er zijn ook de zogenoemde bedienaars van de eredienst. Ze waren in 2022 met exact 2.277. En dat zijn grotendeels parochiepriesters, maar ook diakens, pastorale werkers en parochie-assistenten. Zij worden betaald door de FOD Justitie. Dat is grondwettelijk verankerd en gaat om een jaarlijkse som van 500 à 550 miljoen euro. Je laten ontdopen heeft trouwens geen enkele invloed op het geld dat naar de Kerk gaat, al was dat de drijfveer voor velen die het deden.

In kloosters en abdijen zijn er nu nog bijna 5.500 vrouwen (zusters en nonnen) en goed 2.000 mannen (broeders en priesters-religieuzen). Ter vergelijking: vijf jaar geleden waren ze nog in totaal met meer dan 10.000, dus ook hier is de daling fors.

En roepingen? Amper. Met in 2022 amper 9 priesterwijdingen zal de Kerk het niet redden in de toekomst. Priesters zullen van elders moeten komen, een proces dat al een hele tijd aan de gang is. In heel wat parochies zijn al priesters aan het werk die uit Afrikaanse landen komen bijvoorbeeld.

Neerwaartse spiraal

Het is overduidelijk, de Kerk in België is al jaren in verval. Minder en minder aanhang, minder en minder religieuzen, meer en meer kritiek op de werking ook. Al moet gezegd dat er best wel nog overtuigde gelovigen zijn. En dat is geen kleine gemeenschap. Dat zie je ook bij het pausbezoek: de mis in het Koning Boudewijnstadion was in een mum van tijd uitverkocht. Ook de ‘Hope Happening’, een festival op zaterdag in de Heizelpaleizen, lokt duizenden jongeren. En je kan niet naast de vele parochiale werkingen kijken, de meer dan een miljoen bezoekers in de bedevaartsoorden bij ons (Scherpenheuvel, Oostakker…) of de populaire jongerenkampen die vanuit een religieuze insteek werken.

___________________________________________________________________