Dogmatiek

           Wat wordt bedoeld met de ‘context of ‘contextuele Bijbeluitleg’?

        Deel 9

Inleiding

Dat de Schrift uitgelegd moet worden, wordt duidelijk uit de gaven c.q. bedieningen die God aan de gemeente gegeven heeft: ‘Apostelen, profeten, evangelisten, herders en leraars’ (Ef.4:11). De vraag van Filippus aan de kamerling: ‘Begrijpt u wel wat u leest?’, wordt door de kamerling als volgt beantwoord: ‘Hoe zou ik dat immers kunnen, als niet iemand mij begeleidt?’ (Hand.8:30-31). En hoe dikwijls is dat ons ook niet overkomen, als wij een gedeelte uit de Schrift lezen en de vraag bij ons opkomt ‘wat betekent dat nu’? En dat dan ook de andere helft van het gesprek bij ons naar boven komt: ‘Hoe zou ik dat kunnen als niet iemand mij de weg wijst!’ Het kan zijn dat u, door omstandigheden niemand kunt raadplegen en aangewezen bent op uw eigen inzichten, dan kan dit artikel u misschien helpen de Schrift beter te begrijpen

De Bijbel is geen puzzelboek! Daarmee bedoel ik te zeggen dat je je niet moet laten verleiden tot het isoleren van een tekst uit de Bijbel zonder rekening te houden met een aantal zaken. Doe je dat niet dat kun je alles verklaren wat je maar wilt. De Bijbel zegt zelf ‘… de Schrift kan niet verbroken worden’ (Joh.10:35) en dat wil betekenen dat er bepaalde hermeneutische regels in acht genomen moeten worden om tot een goed verantwoorde uitleg te kunnen komen. Sommigen omschrijven dat met de woorden: ‘Schrift met Schrift vergelijken’, hoewel dat zó niet in de Bijbel staat geeft het wel weer wat ermee bedoeld wordt (vgl.1Kor.2:13). In de evangelische wereld is van een verantwoorde bijbeluitleg soms weinig sprake, mede doordat men geen rekening houdt met dit belangrijk en noodzakelijk beginsel. Ik mag uiteraard niet generaliseren en ben mij bewust dat ook in die kringen wel degelijk gelovigen zijn die dit beginsel wel kennen en toepassen.

Voor het goed verstaan van de Bijbel dienen zeven grondregels in acht worden genomen om tot een verantwoorde uitleg te kunnen komen.

1. Goed lezen wat er staat

2. Aandacht voor de context

3. Aandacht voor het literaire genre

4. Aandacht voor de beeldtaal van de Bijbel

5. Aandacht voor het Semitische taaleigen

6. Aandacht voor het tijdskader, de culturele en socio- religieuze achtergrond van de tekst

7. Aandacht voor het redactieproces van het Bijbelboek en de compositie van het Bijbelboek

Ik behandel in dit artikel alleen nummer 2 ‘Aandacht voor de context’, om daarmee antwoord op de gestelde vraag te geven.

Context is de samenhang tussen woorden en zinnen. Woorden hebben vaak verschillende betekenissen, waarbij uit de gebeurtenis kan worden afgeleid welke betekenis een woord heeft. Om een duidelijker beeld te geven van wat de context precies inhoudt, staan hieronder enkele eenvoudige voorbeeldzinnen. Door te kijken naar de omliggende woorden kan het woord in de context worden geplaatst. Achter elke zin staat vervolgens beschreven hoe het woord bedoeld is.

Muis in verschillende contexten

* Mijn muis is kapot, ik kan niet meer scrollen. (Een manier om de computer te besturen.)

* Dat is me toch een grijze muis. (Een onopvallend persoon.)

* De muis die ik had gekocht is gisteren overleden. (Een grijs knaagdier.)

Knoop in verschillende contexten

* Die jongeman miste een knoop op zijn jasje. (Een verbindingsmiddel bij een kledingstuk.)

* Die plant begint een mooie knoop te krijgen. (Een verdikte plaats aan de stengel.)

* Die boot is heel langzaam, hij vaart met maar één knoop per uur. (Een snelheidseenheid gebruikt op de zeevaart.)

Met de context bij gebruik van de Bijbel wil zeggen dat je rekening dient te houden met in welk Bijbelboek het staat, wat het literaire genre is, waar maakt het deel van uit Oude of Nieuwe testament, enz.

Ook twee eenvoudige voorbeelden:

* ‘Raak mijn gezalfden niet aan’ (Ps.105:15)

Regelmatig wordt deze tekst toegepast op leiders, voorgangers van gemeenten, waardoor men onaantastbaarheid claimt. Dat wil zeggen ze mogen niet worden bekritiseerd of gecorrigeerd. Maar wie zijn die ‘gezalfden’ dan die in Psalm 105 genoemd worden? Rekening houden met de context kunnen we met zekerheid vaststellen dat het hier om Abraham en zijn nakomelingen gaat (Hand.7:14). Daarover is de meerderheid van de bijbelleraars het wel eens. Het ‘raakt mijn gezalfde’ niet aan slaat dan ook op Abraham, die een profeet genoemd wordt (Gen.20:7) en niet op een of andere leiders van een gemeente.

* ‘Gods heeft gedachten van vrede en niet van onheil’ (Jer.29:11)

Hoewel deze tekst regelmatig, en met goede bedoelingen, op de gelovigen van nu wordt toegepast, is het gemakkelijk te zien dat dat niet juist is. Het gaat is dat Bijbelgedeelte over het volk Israël dat in ballingschap in Babel verblijft. Heeft God met ons dan niet het goede voor, natuurlijk wel? Maar dat is hier de kwestie niet, het gaat hier om tot het inzicht te komen voor wie ‘die gedachten van vrede’ bestemd zijn.

Een ander voorbeeld, in verband met de eschatologie, is de uitleg van Mattheüs 24, dat regelmatig toegepast wordt op de Gemeente in plaats van op het toekomstig volk Israël. Dat heeft vaak te maken met een vooringenomen standpunt zodat men dat hoofdstuk in de visie moet wringen die men wenst, en zo onvermijdelijk tot een verkeerde uitleg komt. Men denkt dan ook abusievelijk de ‘Opname’ in de verzen 39-40 van Mattheüs 24 te vinden. (Zie voor meer uitleg over dat hoofdstuk mijn artikel: ‘Rede over de laatste dingen’ in de Rubriek: Eschatologie 1 en ‘Exegese van Mattheüs 24’ in de rubriek: NT Evangeliën – Mattheüs).

Wat betekent uit de context halen?

Dat wil zeggen een tekst die om een woord of zin heen staat uit de context halen. Iets uit zijn verband trekken. Iets uit de juiste samenhang halen.

______________________________________________________________________________________