Dogmatiek

Hoe lezen wij de Bijbel?

Deel 4 – De nieuwe hermeneutiek

Vier standpunten van de nieuwe hermeneutiek

1. Wij geloven in een Persoon, niet in een boek.

Wanneer wij zeggen dat het in de Bijbel om de Christus gaat dan is dat juist, maar je mag de Heer Jezus niet losmaken en/of isoleren van de rest van de Bijbel! Zegt de Heer Jezus niet zelf dat heel de Schrift van Hem spreekt? ‘U onderzoekt de Schriften, omdat u meent daarin eeuwig leven te hebben; den die zijn het die van Mij getuigen’ (Joh.5:39). Verder zeggen de bekende verzen uit het evangelie naar Lukas: ‘En te beginnen bij Mozes en alle profeten legde Hij hun uit wat in al de Schriften over Hem stond’ (Luk.24:27). Het is niet alleen maar Jezus, nee, de Schriften leiden ons naar Hem! Voor hen die de visie voorstaan dat het alleen maar om Jezus gaat noemen dat het zogenaamd Christologisch argument.  Maar zo ging de Heer Jezus zelf niet met de Schrift om, want Hijzelf zegt: ‘Onderzoekt de Schriften’ (Joh.5:45-46) en, zegt Hij tegen Pilatus: ‘Hiertoe ben Ik in de wereld gekomen, opdat Ik van de waarheid zou getuigen’ (Joh.18:37). Met andere woorden de Heer Zelf beroept zich op de Schrift. De beperking om alles te herleiden tot de Heer Jezus, leidt tot versmalling van de gehele Bijbelse openbaring (Luk.24:27,32,45). Dit kan leiden tot vergaande willekeur om alleen maar dat te gebruiken en toe te passen van de Bijbel wat en zoals het ons uitkomt.

2. Inzicht in de Bijbel gebeurt door de Geest, in de Gemeente

Dit argument werd ook door de RK-kerk gebruikt van daaruit is de zogenaamde Traditie is ontstaan, die vaak de plaats van de Bijbel heeft ingenomen en zich er niet aan onderwerpt.

De RK-kerk beroept zich op het Oude (inclusief de Deuterocanonieke boeken) en het Nieuwe Testament van de Bijbel, op de katholieke traditie en op het leergezag van Rome. De apostolische traditie is in de RK-kerk een evenwaardige openbaringsbron naast de Bijbel, zonder dewelke het heil niet verkregen kan worden. De Gemeente beoordeelt het Woord echter niet, maar onderwerpt zich eraan. Ze voegt niet toe noch doet af aan de Bijbel. Natuurlijk is het waar de Heilige Geest ons in de waarheid leidt, maar zou De Geest nu, in onze tijd, ons plots op een andere ‘weg’ leiden dan dat Hij eeuwenlang heeft gedaan? Mocht dat zo zijn dat betekent dat de mogelijkheid van voortgaande openbaring. Als er al voortgaande openbaring is bouwt deze voort op vroegere godsopenbaringen (de Bijbel) en kan daarmee nooit is strijd zijn. Wat de Heer Jezus na de profeten kwam openbaren (Heb1:1) kon nooit in strijd zijn met de woorden van die profeten, en wat de apostelen kwamen openbaren, kon nooit in strijd zijn met de woorden van Jezus. De idee dat er ook vandaag nog nieuwe openbaringen zouden kunnen zijn is mogelijk, zolang de ze openbaringen maar in overeenstemming zijn met de Schrift, ze niet op hetzelfde niveau als de Schrift of erger nog als ‘nieuwe Schrift’ worden beschouwd. De openbaringen die alle gelovigen op alle plaatsen en – sedert de voltooiing van de canon – in alle tijden nodig hebben, vinden we geheel en uitsluitend in de Bijbel. ‘De nieuwe hermeneutiek’ heerst over de exegese door er een geheel andere uitleg te geven aan een Bijbeltekst dan de strikt exegetische.

3. Wij moeten biblicisme vermijden

Wat is biblicisme? Biblicisme is een overdreven nadruk op de Bijbel tegenover andere kernbronnen, vaak verbonden met een letterlijke literalistische, dat is een overdreven letterlijke benadering van een tekst met veronachtzaming van de heilshistorische context, de literaire voorvragen en de geschiedenis van de theologie. We dienen daarom onderscheid te maken tussen naïef en kritisch biblicisme. Naïef biblicisme neemt de tekst van de Bijbel letterlijk en past deze ook zo toe, zonder rekening te houden met tijd, karakter van het betreffende Bijbelboek of stijl. Het kritisch biblicisme houdt rekening met wat in voorgaande eeuwen daarover is gezegd en toetst dat aan de Bijbel en onderwerpt zich daaraan (Zie verder het artikel in deze rubriek onder de titel: ‘Biblicisme’)

4. Er zijn tijdgebonden voorschriften in de Bijbel

Juist wat als tijdgebonden wordt aangevoerd is vaak omstreden; bijvoorbeeld homoseksualiteit en de vrouw in het ambt. ‘Leert de natuur zelf u niet, dat als een man lang haar draagt, het een oneer voor hem is?’ (1Kor.11:14-15). ‘Hun vrouwen hebben de natuurlijke omgang vervangen door de tegennatuurlijke’ (Rom.1:26v.Lev.18:22, 20:13). Is de ‘natuur’ tijdgebonden? Ook de teksten over de plaats van de vrouw staat in het kader van de scheppingsorde (1Tim.2:13-14). Niet ons geweten maar het Woord van God is bepalend. We mogen de Bijbel niet ‘anders’ gaan lezen met geen andere reden dan om de Bijbel iets ander te laten zeggen dat het zegt. We mogen niet komen in een situatie waarin we zeggen: ‘de Bijbel zegt wel dat de vrouw niet mag spreken in de Gemeente’ of ‘de Bijbel zegt wel dat homofilie niet goed is’, en we zeggen dan ‘we lezen de teksten nu anders dus de vrouw mag spreken, en homofilie is goed! Doen we dat wel dat is het niet op grond van een exegese maar op grond van de nieuwe hermeneutiek. Die exegese is niet alleen beïnvloed door die hermeneutiek, maar ook door het denken van de wereld.

Gevolgen van de nieuwe hermeneutiek

 Denk weer aan de 6 punten van de oude hermeneutiek in vergelijking met de nieuwe hermeneutiek:

1. God spreekt in woorden zegt de oude hermeneutiek. Nee, zegt de nieuwe hermeneutiek: God ‘spreekt’ zegt iets over de gelovige ervaring en interpretatie niet over Gods objectieve spreken.

2. God openbaart de waarheid zegt de oude hermeneutiek. Nee, zegt de nieuwe hermeneutiek: Er is niet één waarheid, er zijn vele waarheden.

3. God spreekt en openbaart via de Schrift zegt de oude hermeneutiek. Nee, zegt de nieuwe hermeneutiek: Openbaring is geen handeling van God maar een ervaring van de mens (openbaring wordt illuminatie).

4. God openbaart duidelijk en adequaat zegt de oude hermeneutiek. Nee, zegt de nieuwe hermeneutiek: De Schrift is geen openbaring, maar vertelt over openbaringservaringen, beïnvloed door cultuur, tijd en context.

5. Wat God heeft geopenbaard heeft consequenties voor ons vinden, denken, zeggen, doen, zegt de oude hermeneutiek. Nee, zegt de nieuwe hermeneutiek: De Schrift heeft een inspirerend en motiverend, geen verplichtend karakter.

6. De gelovige wordt gekenmerkt door gelovig en gehoorzaam luisteren. Is dit nog zo? Of zijn door de nieuwe hermeneutiek zo ver dat we dat kwijt zijn?

Als de hele visie op de Bijbel door een nieuwe wijze van lezen en als al de zes hierboven aangehaalde punten moeten wijken opdat wij dat op grond van de nieuwe hermeneutiek en andere uitleg aan geven is er reden tot grote zorg.

______________________________________________________________________________________________________________________________