Geschiedenis van het Christendom

Studies over de eerste drie eeuwen van het Christendom

Open deuren – Deel 2

“Wat de heidenen in het christendom zagen, werd immers in eerste instantie bepaald door wat zij zagen van het christendom!”

Voorwoord

Menselijk gesproken was het een onmogelijke opdracht die de Heer Jezus aan zijn apostelen had gegeven: “Gaat dan heen, maakt alle volken tot discipelen.” (Mat.28:19) Maar ze hoefden dat niet alleen te doen, want: “Ik ben met u” en God werkte mee “zowel door tekenen als door wonderen en allerlei krachten en uitdelingen van de Heilige Geest naar zijn wil.” (Heb.2:4) En zo zien we ze uitgaan voor de Naam van de Heer in het boek Handelingen, verkondigende het evangelie van Gods genade (Hand.20:24). Naast de Goddelijke hulp waren de omstandigheden in die tijd ook zeer geschikt voor de verspreiding van het evangelie van Jezus Christus. We nemen er een aantal van die ‘omstandigheden’ onder de loep en geven een korte toelichting. Voor meer uitgebreide informatie verwijs ik u graag naar de onderstaande literatuurlijst en de nog te verschijnen delen in deze reeks.

(1) Pax Romana (Vrede van Rome)

De Pax Romana, wat letterlijk Romeinse Vrede betekent, was een periode van 200 jaar in de Romeinse geschiedenis, gekenmerkt door weinig conflicten of invasies, stabiliteit en economische voorspoed, van 27 v.Chr. tot 180 n.C. De Romeinse Republiek had nog nooit zo’n lange periode van vrede gekend. De Romeinse bevolking was gegroeid tot meer dan 70 miljoen, waardoor de behoefte aan gemeenschappelijk bestuur, recht en rechtvaardigheid toenam. Augustus richtte een ambtenarij op om het land te bewaken en tegelijkertijd een uniforme rechtsstaat te creëren. Hij introduceerde een gemeenschappelijke munteenheid en zorgde voor reizen en handel in het hele rijk en de Middellandse Zee. De Romeinse infrastructuur breidde zich exponentieel uit met nieuwe en verbeterde wegen. Uitbreiding van de infrastructuur en veiliger reizen maakten de handel met de rest van het rijk via de Middellandse Zee veel gemakkelijker. Rome was op een ongekend hoogtepunt. Over reizen gesproken: Anderen hebben uitgerekend dat de apostel Paulus zo’n 9000 km. over land en 7000 km. op zee heeft doorgebracht met het doel het evangelie aan de mensen te verkondigen!

(2) Griekse cultuur

1. De Griekse taal was wijd verspreid in het Romeinse rijk en werd praktisch overal gesproken. Een talenstudie was niet noodzakelijk in de verkondiging van het evangelie. Het Grieks werd praktisch door iedereen gelezen, terwijl het Latijn beperkt was tot het land van oorsprong. Pas in 250 verving het Latijn het Grieks maar toen was het evangelie al grotendeels verspreid.

2. Het Oude Testament was al vertaald in het Grieks; de zogenaamde Septuaginta was in Alexandrië (Egypte) tot stand gekomen. De Septuaginta, vaak afgekort tot LXX, het getal 70 in Romeinse cijfers, is de vertaling in het Koinè of Oudgrieks van de Tenach of Hebreeuwse Bijbel, die tussen circa 250 en 50 v.Chr. werd gemaakt.

3. De filosofen hadden de wereld van de mythologie rond 500 v.C. al verlaten en zochten naar de ‘ene oorsprong’ van het bestaan. Paulus haakt daarbij aan in zijn toespraak op de Areopagus te Athene (Hand.17:16-34) en verkondigd hen “De God die de wereld heeft gemaakt en alles wat daarin is” (vs.24).

(3). Gedachtenwereld

Allerlei heidense religies die er zich in het Romeinse tijk voorkwamen werden getolereerd door de overheden, dus het christelijk geloof kon er ook nog wel bij. Een belangrijke voorwaarde was wel dat aan de Romeinse goden geofferd moest worden voor het welzijn van het Romeinse rijk. Het christendom moest zien, te midden van een antiek-heidense cultuur, stand te houden. Ze hadden daarvoor niet gekozen, ze maakten eenvoudig deel uit van de heidense cultuur, zoals ook wij van de hedendaagse cultuur deel uitmaken en de invloeden daarvan ondergaan, of we nu willen of niet. De opgave, toen en u is duidelijk: “En wordt niet gelijkvormig aan deze wereld, maar wordt veranderd door de vernieuwing van uw denken.” (Rom.12:2)

(4) De Joodse godsdienst

1. In het boek handelingen lezen we waarheen de Joden verstrooid waren: “Hoe horen wij hen dan ieder van ons in zijn eigen taal waarin wij geboren zijn? Parthen, Meden en Elamieten, en de bewoners van Mesopotamië, Judea en Kapadocië, Pontus en Asia, Frygië en Pamfulië, Egypte en de streken van Libië bij Cyrene, en de hier woonachtige Romeinen, zowel Joden als proselieten, Kretenzen en Arabieren.” (Hand.2:8-11)

2. In al die landen waren er synagogen ontstaan door de ballingschappen en daarna. We lezen dan ook dat Paulus in plaatsen waar hij op zijn zendingsreizen kwam, de synagogen opzocht (Hand.9:21; 12:5; 13:14; 14:1; 17:1, 10; 17:7; 18:4, 19, 29; 19:8). “Eerst voor de jood, en ook voor de Griek” (Rom.1:16) (Luk.7:5) De Romeinen stonden niet vijandig tegenover de Joodse godsdienst, want er was In Kapernaüm zelfs een hoofdman die een synagoge had laten bouwen! (Luk.7:1-5)

3. In deel 3 van deze serie is een uitvoerig artikel geplaatst van de hand van Prof. Tudor Parfitt, een Britse historicus en schrijver, met als titel: ‘De twaalf stammen in de verstrooiing”. Hij is gespecialiseerd in de studie van Joodse gemeenschappen over de hele wereld.

(5) De vervolgingen

De idee dat christenen vervolgd werden in het hele Romeinse rijk gedurende de eerste 250 jaar is niet juist. Dat alle christenen in het Romeinse rijk werden vervolgd kan niet worden gestaafd met bewijzen. Er zijn twee grote vervolgingen geweest. De eerste ‘plaatselijke’ vervolging was onder keizer Nero is het jaar 64. De eerste vervolging in het gehele Romeinze rijk vond plaats onder keizer Decius van 249 tot 251 en de tweede keizer Valerianus van 257 tot 259. Een derde en laatste vond plaats onder keizer Diocletianus vond plaats van 303-311. Uiteraard vonden hier en daar wel vervolgingen plaats, of werden christenen minderwaardig behandeld en gediscrimineerd. Toch is het bloed van de martelaren, het zaad van de kerk geweest! We moeten echter de aantallen martelaren niet overdrijven. Eusebius komt op ongeveer 91 personen in de tienjarige vervolging onder Diocletianus en Daia.

(6) Een succesrijke beweging

Ondanks vervolgingen ging de kerk niet ten onder maar groeide gestaag, mede door het sociaal werk, verzorging van zieken, hulp bieden in tijden van nood, zoals hongersnoden. Daarmee vervulde de kerk een ‘gat in de markt’ want zoiets bestond niet bij de heidenen. Leest u maar eens het artikel van Diognetus op de website in de rubriek Kerkgeschiedenis! Dit diaconaat sprak tot de verbeelding van velen uit de volken die zich dan ook bij de kerk voegden. Materiele of financiële hulp werd door de kerk verstrekt aan weduwen, wezen, zieken, zwakken, arbeidsonbekwamen, de zorg voor gevangenen en dwangarbeiders, het begraven van doden en ruimen van alle doden, het verstrekken van zorg bij grote rampen en het verlenen van gastvrijheid aan reizende geloofsgenoten (3Joh:6-7; 1Kor.9:12-14).

(7) Een gemeenschap van broeders en zusters

In tegenstelling tot de toenmalige maatschappij was iedereen die deel uitmaakte van de kerk elkaars gelijke. Of ze vrije of slaaf, man of vrouw, rijk of arm waren, ze waren allen broeders en zusters. “Daar is geen Jood of Griek, daar is geen slaaf of vrije, daar is geen man of vrouw; want u bent alle één in Christus.” (Gal.3:28) Binnen de kerk vielen alle sociale en culturele verschillen weg. De kerk stond ook los van geografische banden. Heel wat heidense goden waren gebonden aan stad of land. Het christelijk geloof was onbegrensd; “Verkondig het evangelie aan alle volken!” Intreden in de kerk was volkomen gratis dit in tegenstelling tot allerlei mysteriegodsdiensten waar bijdragen werden in de vorm van een offer. Uiteraard werd men gedoopt en sprak de kerk de verwachting uit van een verandert leven.

(8) Een vrouwvriendelijke kerk

Vrouwen in de voorchristelijke tijd stonden niet hoog in aanzien; het was voornamelijk een mannenwereld. Het de komst van het evangelie van Jezus Christus kwam daar verandering in. We lezen in de Bijbel van meerdere vrouwen die een of andere taak uitvoerden. Om maar één van de vele voorbeelden te noemen: “Ik nu beveel u Febe aan, onze zuster, die ook een dienares is van de gemeente die in Kenchreeën is.” (Rom.16:1) Omdat in de kerk iedereen gelijk was betekende dat ook dat er onder de vrouwen een grote aantrekkingskracht bestond om actief deel te nemen aan het werk in de kerk. Door deel te nemen aan kerkelijke activiteiten kregen vrouwen een grotere sociale status en hadden ze ook de mogelijkheid deel te gesprekken. Binnen de kerk bestond er wel een taakverdeling, maar dat had niets te zien met de positie voor God, zowel van man als vrouw.

(9) Slaven

De oorzaak dat de Bijbel zich niet expliciet uitspreekt over slaven is mede omdat het bij de cultuur van die tijd behoorde. Bij het spreken van slaven moeten we niet onmiddellijk denken aan mishandeling en onderdrukking; vele waren gewoon een soort huisbedienden. In de brief van Filémon lezen we van de slaaf Onésimus en hoe de apostel Paulus daartegenover stond (vs.15-16; Ex.21) In de Gemeente werd een slaaf als een gelijke gezien (1Kor.12:13; Gal.3:28). Een heel verschil met de heidenwereld! De slaven werden opgeroepen om “hun heren naar het vlees in alles gehoorzaam te zijn.” (Kol.3:22; 1Tim.6:1; Tit.2:9; 1Petr.2:18) Heren, op hun beurt, werden opgeroepen hun slaven goed te behandelen (Kol.4:1).

Mijn Website

Voor meer info over het ontstaan en geschiedenis van de Christelijk Kerk zie de rubrieken: Christendom, Europees Christendom en Kerkgeschiedenis.

Geraadpleegde literatuur:

Apostolische Vaders (dl.1) – Duker/van Manen – ISBN: 978 90 5719 241 8 – Importantia

Apostolische Vaders (dl.2) -Duker/van Manen – ISBN: 978 90 5719 242 5 – Importantia

Bevrijd en Gebonden – Pierre Trouillez – ISBN: 90-5826-419-X – Uitg. Davidsfonds

Das Grosse Bibellexikon (3 dln.) Brockhaus – ISBN: 3-417-2461-3

De God der goden, Danny Praet – ISBN: 90-289-2130-5 – Uitg. Pelckmans

Die Mission und Ausbreitung Christentums ersten drei Jahrhunderten – Adolf von Harnack – ISBN: 9781019 384695

En zij werden verstrooid onder alle volken – W.Keller – ISBN 90 6084 611 7 – Voorhoeve

Evangelie-verkondiging in de eerste eeuwen– ISBN: 90 6047 801– Michael Green

Eusebius – Kerkgeschiedenis – ISBN: 9 789023 906797 – Uitg. Boekencentrum

Geschichte des Jüdischen Krieges – Flavius Josephus – ISBN: 3-921-95-00-7 – Fourier Verlag

Handelingen der Gemeente, dl1 en 2 – ISBN: 90-242-2625-2 – R.H. Matzken – Kok Kampen

Het ontstaan van het Christendom – Evangelische Omroep – ISBN: 90-70100-51-7

Jüdische Altertümer – Flavius Josephus – ISBN: 3-921695-10-8 – Fourier Verlag

Van Petrus tot Constantijn – Pierre Trouilles – ISBN: 90-5826-1867 – Uitg. Davidfonds

______________________________________________________________________________